Politieke stabiliteit kan Zimbabwe weer 'n
gerekende lid van die tabakbedryf maak.
Tesame met die voltooide rasionaliseringsproses
van die plaaslike bedryf, dui
dit dalk op die begin van 'n nuwe groeifase
vir die bedryf in Suider-Afrika.
"Van die wêreld se beste tabak
is in Zimbabwe geoes, maar
ongelukkig het politieke omstandighede
die bedryf in só
'n mate in 'n wurggreep beetgekry dat die
krimpende volumes nie eintlik meer 'n impak
op die wêreldmark kan maak nie," sê
mnr. Francois van der Merwe, voorsitter en
uitvoerende beampte van die Tabakinstituut
van Suid-Afrika.
Zimbabwe se allerbeste tabakproduksie
van 220 miljoen kg het weens jare se politieke
onstabiliteit drasties gedaal tot die sowat
65 miljoen kg wat vir die huidige seisoen
verwag word.
Die vooruitsig van politieke stabiliteit en
ekonomiese herstel in Zimbabwe kan voordele
vir die hele Suider-Afrika inhou. As
Zimbabwe weer sy eertydse tabakvolumes
kan produseer met behoud van die gehalte
van destyds, sal dié buurland weer 'n gerekende
lid van die bedryf wees. Suider-Afrika se tabakbedryf het multinasionale
kopers nodig, maar dan moet daar stabiliteit
in die streek en genoeg goeie tabak teen
mededingende pryse beskikbaar wees.
Op Suid-Afrikaanse bodem het die tabakbedryf
self 'n moeilike tydjie agter die
rug. Met die plaaslike herstruktureringsproses
het dinge nie altyd klopdisselboom
verloop nie.
Van der Merwe sê egter die proses was
noodsaaklik om tabakboere in staat te stel
om op die wêreldmark mededingend te
wees. Die bedryf is gekonsolideer deur die
sluiting van oortollige verwerkingsaanlegte,
die uitskakeling van die oorvleueling
van funksies en die vaartbelyning van alle
aksies.
Afgri is betrek om professionele bestuur
en bepaalde dienste aan die bedryf te lewer
en om finansiering teen mededingende
tariewe te verskaf aan boere en die oorblywende
verwerkingsaanleg.
Hierdie aksies, én Afgri se betrokkenheid,
het stabiliteit in die bedryf gebring.
Meer as R25 miljoen se onnodige uitgawes
is uit die strukture verwyder. Dit stel die
bedryf in staat om meer geld in boere se
sakke te laat beland. 'n Regstreekse gevolg
van die herstrukturering is dat uitbetalings
aan boere in die afgelope drie jaar gestyg
het van R14/kg tot eers R16,50/kg en toe tot
R18,50/kg. En vir vanjaar se oes word verwag
dat boere gemiddeld R24/kg vir hul
oonddroogtabak sal ontvang.
"Die herstrukturering is afgehandel en
ons meen die grootte van die oes sal in die
volgende paar jaar stelselmatig toeneem
van die huidige 8 miljoen kg tot sowat
15 miljoen kg," sê Van der Merwe.
Die mark vir tabak in die binneland sowel
as vir uitvoer is uiters gesond. Vanjaar
word feitlik die hele oes in die binneland
verkoop, terwyl aansienlike geleenthede in
die buiteland wink. Ongelukkig is die oes
te klein om aan uitvoerbestellings, veral
van China, te voldoen.
Met só 'n rooskleurige mark wat vir die
afsienbare toekoms redelik goeie pryse beloof,
is die onbeheersde styging van produksiekoste
in die landbou die grootste
knelpunt vir boere.
Selfs met hoër tabakpryse verg dit steeds
goeie opbrengste en gehalte om 'n bevredigende
wins te maak. Suid-Afrika se tabakboere
is egter van die bestes ter wêreld
en het die vermoë om te voldoen aan die
mark se gehaltevereistes. Hulle kan die oes
vergroot om in die behoeftes van die binnelandse mark
te voorsien en om'n mark in
die buiteland te skep en in stand te hou.
Volgens Van der Merwe is die wêreldvraag
na tabak stabiel. Na verwagting sal
pryse in die binneland en internasionaal
aanvaarbaar wees.
Omstandighede is uiters gunstig vir
boere om aanplantings uit te brei. Die plaaslike
oonddroog- en lugdroogtabak is van
goeie gehalte en derhalwe uiters gesog. Die
oonddroog- en lugdroogbedryf in Suid-Afrika kan nou uitbrei, terwyl professionele
bestuur albei bedrywe stabiliseer.
Ten spyte van wêreldwye pogings om
tabakverbruik in te kort, bly dit stabiel. Die
bedryf aanvaar daar is gesondheidsrisiko's
verbonde aan die gebruik van sy produkte
en is ten gunste van wetgewing wat die bedryf
en die verbruik van tabak reguleer.
Enige wetgewing moet egter gebalanseerd
wees en die werklikhede in ag neem
van 'n miljard rokers wêreldwyd wat nie
oornag sal verdwyn nie, die gesondheidsgevare
verbonde aan tabakprodukte en die
enorme ekonomiese bydrae wat die bedryf
lewer ten opsigte van belastings, werkverskaffing (100 miljoen poste wêreldwyd) en
die sosiale verantwoordelikheid wat die bedryf
openbaar teenoor die gemeenskappe
waarin dit aktief is.
"Té streng wette en té hoë belastings
skep egter die teelaarde vir 'n groot onwettige
bedryf. Die omvang in Suid-Afrika is
reeds skrikwekkend. Meer as 10 miljoen
sigarette - hoofsaaklik gesmokkelde produkte -
verhandel reeds daagliks. Die plaaslike
bedryf probeer voortdurend om saam
met die Regering te werk om aandag aan
die bedryf se probleme te gee," sê Van der
Merwe.
Landbouweekblad, 2 Mei 2008
