Die jaarlikse huurgeld op staatsgrond in sogenoemde 50/50-projekte sal slegs 2% van die waarde van die grond beloop. Die Tesourie het reeds hierdie reëling goedgekeur, het amptenare van die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming verlede week aan die parlement se betrokke portefeuljekomitee gesê.
Ingevolge die 50/50-voorstel word ’n nuwe maatskappy gestig wat ’n vennootskap is tussen bestaande kommersiële boerderye en plaaswerkers. Laasgenoemde word aandeelhouers in die onderneming en só word die relatiewe regte van die mense wat die grond bewerk, versterk.
Benewens om die werkers en werkgewers sakevennote te maak, stel die program hom ook ten doel om aan die plaaswerkers verblyfsekerheid te gee. Die departement wil hê dat dié program reeds teen 2019 vastrapplek kry.
Bekende bedrag
Mnr. Mncedisi Filtane van die UDM wou by die departement se amptenare weet waarom die huurgeld nie eerder bereken word op die uitsette van die onderneming as op die waarde van die grond nie.
Mnr. Bonginkosi Zulu, waarnemende adjunkdirekteur-generaal vir grondherverdeling en ontwikkeling, het verduidelik dat die waarde van die staatsgrond waarop die nuwe onderneming gevestig is, gebruik word omdat dit aan die staat bekend is. Die grond is gewaardeer en daarom is dit moontlik om ’n huurprys daarvolgens vas te stel.
“Ons het hierdie prys op 2% van die prys van die grond vasgestel.” Zulu het verduidelik dat die departement nie weet wat die netto jaarlikse wins op die grond is nie, aangesien die werkers, wat voorheen aan lae lone en slegte lewenstoestande onderworpe was, nou mede-eienaars van die besigheid gaan wees en hul verdienste aangepas kan word.
“Die Regering kan nie die nuwe maatskappy huurgeld vra gegrond op ’n netto wins wat aan hom onbekend is nie.”
Wins of omset
Me. Leona Archary, waarnemende direkteur-generaal, het gesê aanvanklik is oorweeg om die huur te grond op die wins of die omset van die onderneming, maar probleme is ook daarmee voorsien, want die boere of ondernemings het self die departement genader.
“Dit was moeilik, want ’n huurooreenkoms moes aan die begin gesluit word en daarom is in die konsultasieproses op 2% besluit.” Archary het egter aangedui dat die kwessie oor huurgeld weer in oënskou geneem kan word wanneer die maatskappy goed vaar.
