Dit is in belang van die hele land se ekonomie én vir voedselsekerheid dat onteiening oordeelkundig uitgeoefen word en dat daar nie teen landbouers as 'n sektor in die ekonomie gediskrimineer word in die vasstelling van vergoeding nie, sê me. Annelize Crosby, Agri SA se regs-en-beleidsraadgewer.
Pres. Jacob Zuma het op die ANC se 103-jarige feesvieringe in Kaapstad aangedui dat onteiening met vergoeding op die kaarte is en het die Regering gevra om spoedig die nodige wetgewing in plek te sit sodat grond aan swart mense oorgedra kan word.
Nagenoeg 3,2 miljoen hektaar grond is al aan swart mense oorgedra en meer as R18 miljard is as finansiële vergoeding uitbetaal.
“Ons is baie bekommerd oor die pas van die herverdeling van grond en ons moet dit herstel, en ekonomiese ontwikkeling en voedselsekuriteit balanseer wanneer ons die grondkwessie hanteer.”
Zuma het dit onomwonde gestel dat onteiening binne die raamwerk van die Grondwet sal geskied.
Die Kabinet het verlede jaar reeds die wysigingswetsontwerp op onteiening goedgekeur om by die Parlement ingedien te word.
Crosby sê dis beslis nie vir Agri SA nuus dat die Regering van plan is om ‘n nuwe wetsontwerp op onteiening deur te voer nie.
“Eerste was die kontroversiële 2008-wetsontwerp wat die rol van die howe heelwat probeer afskaal het en uiteindelik teruggetrek is uit die parlementêre proses en toe die nuutste weergawe wat reeds geruime tyd gelede opgestel en binne die Nasionale Ekonomiese Ontwikkelings- en Arbeidsraad (Nedlac) onderhandel is.” Agri SA het aan die Nedlac-proses deelgeneem maar nog nie die weergawe gesien wat by die Parlement ingedien gaan word nie. “Ons vertrou dit is dieselfde weergawe waarop Nedlac afgeteken het.
“Daardie weergawe het bloot bepaal dat 'n eienaar wat onteien word, geregtig is op regverdige en billike vergoeding soos bepaal deur die Grondwet.
“Die beginsels van administratiewe geregtigheid is ingebou in die wetsontwerp en daar is duidelike stappe wat onteiening moet voorafgaan en waarvolgens die waarde van die eiendom bepaal moet word wat die wetsontwerp uitspel.”
Markwaarde is egter nie die enigste faktor wat 'n rol in die bepaling van vergoeding sal speel nie, soos wat die Grondwet ook stipuleer.
Agri SA aanvaar dat die Regering soms moet onteien, maar meen dat dit 'n laaste uitweg behoort te wees. Die wetsontwerp wat reeds in 2013 voor Nedlac was, het ook bepaal dat daar eers pogings moet wees om met die eienaar tot 'n vergelyk te kom, voordat oorgegaan word tot onteiening.
