Luidens ’n verklaring wat Fita gister uitgereik het, steun die organisasie die staat en belanghebbendes in die tabakbedryf se pogings om die onwettige handel van sigarette te stuit. Fita meen egter dat dit eerder op ’n holistiese manier gedoen moet word as om te konsentreer op ’n paar aspekte daarvan wat ooreenstem met die narratief wat deur sommige multinasionale maatskappye aangevoer word.
“Dit is ’n ou praktyk van multinasionale maatskappye om die omvang van die onwettige handel van sigarette en ander tabakprodukte te oordryf. Dit gebeur nie net in Suid-Afrika nie,” lui die verklaring. “Nog ’n voorbeeld is ’n onlangse verslag van ’n KPMG wat in opdrag van multinasionale maatskappye in Australië opgestel is. Dit is skerp gekritiseer is deur ’n onafhanklike ontleder en die Australiese regering.
“Geloofwaardige studies deur onder meer akademici by die Universiteit van Kaapstad het bevind dat die voorkoms en omvang van die ‘onwettige handel’ in tabakprodukte gereeld oordryf word om beleid en riglyne vir die bedryf te beïnvloed, asook wetstoepassers se aandag af te lei van minder bekende praktyke soos skemas om belasting te vermy of die belastingbasis te erodeer. Fita stem heeltemal met hierdie studies saam.”
Fita meen dat bogenoemde skemas uitsluitlik deur multinasionale maatskappye bedryf word omdat dit vir plaaslike vervaardigers onmoontlik is om by sulke praktyke betrokke te raak, selfs al wil hulle. “Die aard van hierdie tipe praktyke is sodanig dat slegs multinasionale maatskappye daarby betrokke kan raak.”
Volgens Fita neem plaaslike klein vervaardigers die afgelope paar jaar markaandeel by multinasionale maatskappye weg. “Dit is grootliks weens die regering se pogings die afgelope 20 jaar om rook en die verbruik van tabakprodukte hok te slaan.
“Die mark ervaar egter noemenswaardige verskuiwings ten opsigte van die dinamika tussen die tradisionele groot en meer bekende multinasionale maatskappye, en plaaslike vervaardigers. Plaaslike vervaardigers het al jare daarin geslaag om vastrapplek in die algehele mark te verkry. Hierdie dinamika het gelei tot twyfelagtige praktyke en aksies deur die multinasionale maatskappye in hul pogings om hul markaandeel in ’n kwynende mark te behou.
“Om dit eenvoudig te stel, hoewel daar vandag minder rokers in Suid-Afrika is as 20 jaar gelede, is baie rokers nie meer so handelsmerkbewus wat meer bekende multinasionale handelsmerke betref nie. Hulle neig eerder na sommige plaaslike handelsmerke.”
Fita noem verder dat ernstige bewerings die afgelope paar jaar gemaak is dat British American Tobacco (BAT SA en BAT Plc) betrokke is by bedryfspioenasie, nie-mededingende gedrag, onwettige spioenering, die smokkel van sigarette na Suid-Afrika via Mali, korrupsie, die finansiering van terroristiese aktiwiteite en geldwassery.
“Fita het nog geen bewyse gesien dat wetstoepassers hierdie bewerings ondersoek nie. BAT SA en BAT Plc het jare gelede gesê dat ‘interne ondersoeke’ onderneem sal word, maar het nog nie die publiek hieroor ingelig nie.
“Fita daag BAT SA en BAT Plc weer uit om die bevindinge van hierdie ondersoeke bekend te maak. Ons versoek ook die media om eens en vir altyd te vra hoekom hierdie spesifieke multinasionale maatskappy uit sy pad gaan om verantwoordbaarheid te vermy.”
