Welkome somerreën het nie alleen ’n wurgende droogte in baie dele van die sub-streek gebreek nie, maar belowende vooruitsigte heers vir die herstel van voedselsekerheid en selfs vir invoer-vervanging.
Ongelukkig het dié situasie ’n negatiewe wending geneem met die uitbreek van ’n kommandowurmplaag in Zambië, wat plaag vinnig besig is om oorgrens te versprei na Malawi en Zimbabwe selfs nou in die noorde van Namibië.
Anders as die bekende Afrika-kommandowurm wat van tyd tot tyd oeste verniel, is die nuwe spesie afkomstig uit die Amerikas. Bekende behandelingsprotokolle werk nie en die regte gif moes inderhaas bekom word.
Die Zambiese president het daardie land se lugmag ingespan om die gif vinniger in geaffekteerde gebiede te kry. Zimbabwe boere is skynbaar minder gelukkig omdat die proses om die ander (nuwe) gif te bekom, vertraag word deur burokratiese rompslomp.
SA monitor die situasie
Suid-Afrikaanse owerhede monitor die situasie en is op ’n gereedheidsgrondslag. Die feit is egter dat die plaag baie boere in die genoemde lande ontneem van nodige herstel en in dele waar verwoeste landerye dit moontlik maak, sal kort groeiers geplant word om nog ’n oes te probeer afhaal.
Teen hierdie agtergrond is die Suid-Afrikaanse komende somergraan-oes dus van wesentlike belang. Die Nasionale Oesskattingskomitee se eerste skatting dui op goeie nuus in terme van moontlike binnelandse surplusse. Voorlopige ramings van oppervlaktes dui daarop dat nagenoeg 1,6 miljoen ha onder wit mielies kan kom en net minder as 1 miljoen ha geel mielies. Dit is onderskeidelik 53% en 6,4% meer as verlede jaar.
Die totale aantal hektare onder mielies kan met meer as 30% toeneem, vergeleke met die vorige seisoen. Die aantal hektaar wat vir soja en sonneblom geoormerk is, dui op moontlike struktuurveranderings. Soja kan met amper 8% toeneem teenoor ’n verwagte afname in hektare vir sonneblom van net meer as 7%.
Vrystaat sit 60% meer hektaar onder mielies
In die Vrystaat sal bykans 60% meer hektaar aan mielies toegewys word, teenoor die bykans 31% meer vir die land in die geheel. Vrystaatse mielieboere sal na verwagting bykans 90% meer hektare aan wit mielies toewys as in die vorige seisoen. In die geheel gesien, dui dit daarop dat Suid-Afrika weer ’n beduidende uitvoerder kan word in die oesjaar van 2017.
Die gunstiger verwagtinge sal pryse beïnvloed en goedkoper mielies word voorsien.
Die SAFEX-pryse vir lewering later vanjaar weerspieël dit reeds. Goedkoper pryse vir verbruikers van mielies as stapelvoedsel is uiteraard goeie nuus en die vooruitsigte van uitvoerbare surplusse sal bepaald ook nodige voedelsekerheid bring in die sub-streek.
Verwagte groter opbrengste sal die dalende pryse goedmaak omdat bruto inkomste kan toeneem. Dit is egter ’n ope vraag of voldoende bruto inkomste genereer sal kan word om op te maak vir die verliese van die afgelope seisoene.
Bedryf sal konsolideer
Trouens, na verwagting sal die bedryf in die geheel konsolideer, wat kan beteken dat nuwe investering op die agtergrond geplaas kan word. Die landbou bevind hom tans grootliks in ’n beleid-vakuum met heelwat onsekerhede. Konsolidasie kan dus grootliks afgestem word op regruk en herwaardering van prosesse en om seker te maak optimale benutting van alle hulpbronne is aan die orde.
Die uiteenlopende aard van verwagtinge binne die sub-streek en as dit sou realiseer, sal groter klem plaas of noodsaaklike hersiening van streekhandel om die vloei van produkte te optimaliseer. Inter-afhanklikheid binne die streek is ’n realiteit en die gebrek aan komplementerende beleide sal noodsaaklike herskikking en gevolglike ontwikkeling strem.
Lesse vir almal
Die droogte het belangrike lesse vir almal betrokke gehad, welke ondervinding gestalte moet vind in meer doelmatige koördinering binne die sub-streek.
So byvoorbeeld sal die lewende hawe-sektore in al die lande in die sub-streek noodsaaklike kuddebou-strategieë moet implementeer wat die vraag na en aanbod van slagvee tydelik kan verwring en pryse opstoot. Dié neiging kan die sub-streek die slagoffer maak van storting van veral pluimveeprodukte, welke marke met groot koste teruggewen sal moet word. Hierdie dinamika sal fyn voetwerk vra van die betrokke beleidmakers.
* Dr. Kobus Laubscher is 'n landbou-ekonoom en voormalige hoofbestuurder van Graan Suid-Afrika.
