“Dit is soos ’n pasiënt wie se hart gaan staan het. Die krisisperiode is oor, maar die lang herstelproses begin nou eers,” het prof. Phillippe Burger, dekaan van die fakulteit ekonomiese bestuurswetenskappe aan die Universiteit van die Vrystaat, gesê. Hy het aan ’n paneelbespreking deelgeneem tydens die internasionale varsproduktevereniging (IFPA) se Suider-Afrika-konferensie in Kaapstad.
Ontwrigtings in die verskaffingsketting weens covid-19 en die Russiese inval in Oekraïne, asook fiskale en monetêre stimulus-pakkette om die covid-19-verskaffingskok teen te werk, het die afgelope maande tot ongekende stygings in die pryse van kos, energie en kunsmis gelei.
Nou is die pryse vir landbouprodukte soos graan, sonneblomolie en selfs wol stadigaan besig om te daal. Dieselfde geld die olie- en kunsmisprys, en ook ander kommoditeite buite die landbou, soos ystererts, goud en platinum.
“Die redes vir die prysdaling die afgelope twee tot drie maande het te doen met graanskepe wat die Odesa-hawe in Oekraïene begin verlaat het. Daar was ook druk van lande in Afrika op Rusland, want hulle het die Oekraïense graan nodig gehad om revolusies onder hul mense te keer.”
Verbruikersvertroue laag
Burger het gesê die Suid-Afrikaanse ekonomie sal na verwagting met 1% tot 1,5% groei. “Elektrisiteitsopwekking en -beskikbaarheid plaas ’n plafon op die land se groei.”
Volgens hom is verbruikersvertroue tans op die laagste vlak sedert die eerste kwartaal van 1986, toe die noodtoestand in volle gang was. “Dis weens die hoër brandstofprys en kragkrisis wat ons gelyktydig getref het.”
Stygende werkloosheidsyfers gaan boonop druk op verbruik plaas in die toekoms.
Hy bly egter hoopvol dat die ekonomie sal stabiliseer ná die effek van covid-19 en die oorlog in Oekraïne.
“Daar is risiko’s, soos as die Russe besluit om weer graanuitvoer stop te sit, die Chinese ekonomie nie herstel nie en die ANC se interne verkiesing aan die einde van die jaar.”
Groente en vrugte kry swaar in SA
Mnr. Brian Coppin, uitvoerende hoof van Food Lover’s Holdings, het gesê die aansienlike toename in brandstof- en energiepryse, asook die rentekoers het verbruikers seergemaak, wat die vraag na vars produkte geknou het.
“Sowel 2020 as 2021 was fantastiese jare vir die varsproduktebedryf. Die vraag na ons produkte was hoog, want mense het gesond geëet en meer by hul huise kos gemaak. Aan die einde van 2021 het inflasie egter ingeskop en die verskaffingsketting is só erg ontwrig dat die voorsiening van vars produkte aan die plaaslike kleinhandelbedryf te veel was.”
Inflasie wat op vervaardigde goedere ervaar is, het weens dié ooraanbod nie oorgespoel na groente en vrugte op die plaaslike mark nie.
“Die afgelope paar maande was moeilik, maar ek meen dis besig om om te draai. Ek meen inflasie het sy hoogtepunt bereik en kan begin daal. Die oliepryse het reeds begin daal en die verskaffingsketting sal mettertyd regkom.”
Coppin het die hoop uitgespreek dat die vraag na vars produkte binnekort met die aanbod sal opvang en dat pryse weer sal klim.
