Die kommissie sê in sy jongste verslag oor hoe pryse van noodsaaklike voedselprodukte in die inperking verander het, dat kleinhandelpryse geneig is om stadiger te daal en dat dit vir hom in die algemeen ’n bron van kommer is.
“Dié kommer word versterk as ’n mens waarneem dat kleinhandelpryse vir dié produkte teen Junie 2020 nog nie na normale vlakke teruggekeer het nie, met marges steeds hoog,” luidens die verslag.
“Die kommissie sal voortgaan om die marges tussen produsente- en kleinhandelpryse te monitor en verder te ondersoek, waar nodig.”
Die kommissie se ondersoek toon hoewel die Covid-19-pandemie aanvanklik op groothandelvlak (produsentepryse) ’n korttermynuitwerking op pryse gehad het, veral van noodsaaklike voedselprodukte, het alle produkte se pryse later gedaal.
Data van die Johannesburgse varsproduktemark en produsenteprysdata van Statistieke SA toon dat daar waarskynlik baie min rede vir kommer is dat die pandemie se aanvanklike impak enige blywende prysuitwerking sal hê, minstens rakende die produkte wat gemonitor word.
Pryse verskil
Die kommissie is bekommerd oor die beduidende verskille in pryse by verskillende markte nadat pryse van 3 Junie tot 31 Augustus vanjaar gemonitor is.
’n Kilogram appels het byvoorbeeld in Mthatha gemiddeld R8,05 gekos, R4,18 in Port Elizabeth en R7,17 in Kaapstad, terwyl appels oorwegend in die Wes-Kaap verbou word.
Dit blyk volgens die kommissie dat prysverskille tussen markte in die algemeen nie toegeskryf kan word aan die grootte van ’n mark of die vervoerkoste om die produk van die boer na die mark te kry nie.
Markte in kusgebiede se pryse blyk in die algemeen hoër te wees as dié van binnelandse markte, maar dit is onduidelik watter faktore dit aandryf.
Die kommissie sê die dinamika betrokke moet verder oorweeg word om te bepaal of die markte wanfunksioneer.
’n Mens sou verwag dat wisselvallige pryse breedweg met kleiner varsproduktemarkte geassosieer sou word, maar daar is uitsonderings, omdat sommige produkte en kleiner markte minder pryswisselvalligheid as die grootste markte toon.
“Dit dui daarop dat kleiner markte nie noodwendig onderhewig hoef te wees aan onbestendigheid nie en dit is belangrik om te verstaan hoekom sommige markte wisselvalliger as ander is.”
Die kommissie sê daar moet gekyk word of sommige markte weens ’n gebrek aan likiditeit vatbaarder is vir manipulering.
Rakende graanverwante produkte het die kommissie se navolging van graankommoditeitsmarkte gewys dat ’n mate van bestendigheid na die markte terugkeer, nadat die verswakking van die rand aanvanklik ’n uitwerking op pryse gehad het.
As kleinhandelpryse vir graangebaseerde produkte ná Julie 2020 styg, sou dit waarskynlik nie aan bewegings in kommoditeitsmarkte toegeskryf kon word nie.
