Die suiwelbedryf se grootste uitdaging is nie die dalende getal melkboere nie: Dit is oorvereenvoudiging en dat die bedryfstrukture verlore kan gaan wat ’n gunstige makro-omgewing skep waar ondernemings onafhanklik kan gedy.
Só sê mnr. Melt Loubser, uitvoerende hoof van Faircape Dairy en voorsitter van die SA Melkprosesseerdersorganisasie (Sampro).
Hy was by die jaarlikse simposium van die SA Vereniging vir Suiweltegnologie buite Pretoria krities oor mense wat die tydperk toe die bedryf gereguleer was, “romantiseer”. “Die Regering het regdeur die waardeketting ingemeng. Ons het hardhandige beheerrade gehad. Daar was min of geen stimulus vir entrepreneursbedrywighede en die bedryf was hoogs gekonsentreerd.”
Melkfabrieke op vreemdste plekke
Loubser sê in die gereguleerde tydperk was fabrieke op die vreemdste plekke geleë, dikwels met die doel om werk te skep en omdat dit nie nodig was om mededingend te wees nie. Hy onthou ’n regter het in 1993 in ’n groot hofsaak gevra wat die melkbeheerraad met al die geld gedoen het wat hy per liter verwerkte melk gehef het. Dit was sowat 7c/liter en die plaashekprys was toe sowat 55c/liter.
Loubser sê ná 1994 moes die bedryf skielik in ’n ongereguleerde bedryf sake doen, met die nalatenskap van ’n manier van dink uit die gereguleerde tydperk.
“Ons het geproduseer wat ons wil, want iemand anders sou sorg. Ons sou eers later oor die gevolge dink.”
Mense oorvereenvoudig die bedryf
Loubser het gesê destyds en ook vandag is daar mense wat die bedryf oorvereenvoudig en sê “melk is melk”, dat die melkprys onelasties is en dat ’n mens kan uitvoer sou daar ’n ooraanbod wees.
Die bedryf het deur ’n onstuimige tydperk gegaan waarin verskeie vorms van strukture as bedryfsorganisasies probeer is. “Weens die ingesteldheid van die tyd, het mense in hul eie kommersiële belang opgetree, pleks van om in belang van die bedryf op te tree.”
Loubser sê die bedryf was bekend om sy binnegevegte. Hy is optimisties dat verskillende partye nou saamstem dat daar gedeelde kwessies is wat gesamentlik gepak moet word.
Prys deur vraag en aanbod vasgestel
Aanbod moet die vraag volg en markte verseker dat dit gebeur. “Prys word deur aanbod en vraag bepaal.” Die beskikbaarheid van gebalanseerde en objektiewe inligting is volgens hom baie belangrik. Rolspelers moet weet waar die inligting vandaan kom, die inligting vertrou en besluite op grond van feite kan neem.
Loubser het gesê sowat 20% meer melk word nou as in 2008 geproduseer.
“Die suiwelbedryf groei en is dinamies. Ja, dit is finansieel uitdagend, maar dit is internasionaal mededingend.”
Dit terwyl internasionale markte steeds produksie stimuleer. Loubser het gesê dié stimulasie lei tot die baie wisselvallige pryse op internasionale markte.
