Droogte, watertariewe en bure se koeie op hul weiding is van die probleme waarmee die Oos-Kaapse swartbemagtigingsonderneming Amadlelo Agri se vyf gemeenskapsgebaseerde melkplase te kampe het, maar sy werkers beur passievol voort.
Die maatskappy het vanjaar 28 miljoen liter melk geproduseer, het 5 000 koeie in melk en wil verder uitbrei.
Mnr. Bulelani Ngcuka, voorsitter, het by ’n jaarlikse geleentheid waar die maatskappy sy presteerders vereer, gesê op een van hul melkplase is die water besig om op te raak en as dit nie teen Kersfees vanjaar gereën het nie, sal hulle dit moet toemaak. “Dit hou ons snags wakker.”
Watertariewe is ook ’n probleem.
“Ons betaal meer vir water as kommersiële boere. Ons betaal vir water wat ons nie gebruik nie. Die oomblik dat hulle vir jou die lisensie gee, begin hulle vir jou ’n rekening stuur.”
Me. Nonkqubela Pieters, LUR van landelike ontwikkeling en landbouhervorming in die Oos-Kaap en ook ’n spreker by die geleentheid, het dit as onaanvaarbaar beskryf. “In vandag se dae kan ’n mens nie ’n prys hê vir wit boere en ’n prys vir swart boere hê nie.”
Volgens haar departement se landbou-ekonomiese transformasiestrategie is daar verspeelde geleenthede in die suiwelbedryf in die Oos-Kaap en kan die provinsiale melkkudde met 30 000 koeie vergroot en 600 bykomende werkgeleenthede geskep word.
’n Vennootskapsmodel soos Amadlelo Agri s’n kan hiervoor gebruik word.
Gemeenskapsverhoudinge
Die maatskappy, waarvan 72% in breë swart swart besit is, bedryf melkplase by Alice, Middledrift, Shiloh, Keiskammahoek en Ncora.
Ngcuka het gesê verskeie gemeenskappe is betrokke en daar is van die armste van die armes rondom die plase.
“Wanneer daar droogte is en hulle sien die gras is groen waar ons is, sny hulle ons heining en bring hul koeie in om te wei. In die proses bring dit siektes en besmet ons koeie. Ons vrektesyfer is baie hoog. Verlede jaar het ons meer as 400 koeie verloor.
“Wanneer mense honger is, spring hulle oor die heining en slag ons koeie.”
Ngcuka het gesê sommige gemeenskapslede sien nie die voordele van die projek nie en het al ’n melktenkwa voorgekeer en die melk op die pad laat uitloop.
‘Baken van hoop’
Ngcuka het gewys op die verskil tussen die ervaring van bestuurders op hul melkplase vergeleke met dié van kommersiële plase, naamlik gemiddeld vyf jaar teenoor 20 jaar.
Ondanks al die probleme is werknemers passievol en veerkragtig.
Mnr. Colin Wellbeloved, voorsitter van die Melkprodusente-organisasie (MPO), het Amadlelo Agri ’n baken van hoop genoem. Hy self boer al 20 jaar en is die derde generasie op sy plaas, wat beteken die familie is al 80 jaar daar, “en ons het nog nie ’n tiende gedoen van wat Amadlelo Agri bereik het nie.
“Ons as boere het ontsag vir jul prestasies rakende produksie, ontwikkeling, samewerking en maatskaplike opheffing.”
Uitbreiding
Volgens mnr. Simphiwe Somdyala, uitvoerende hoof van Amadlelo Agri, het die onderneming vermoëns om die melkplase uit te brei.
“Daar is ook ontsaglike ruimte om na ander gemeenskappe uit te brei omdat die Oos-Kaap en KwaZulu-Natal genoeg bewerkbare grond het.”
Fort Hare se suiweltrust het vanjaar 10 van die 16 toekennings verower, onder meer vir beste plaas algeheel, beste administrasie en hoogste wins per hektaar. Middledrift Dairy het die toekenning gekry vir laagste persentasie voer gekoop, Shiloh Dairy Trust vir beste vrugbaarheids- en bevrugtingsyfers, Ncora Dairy Trust vir beste melkgehalte, Seven Stars Trus vir laagstekosteprodusent, me. Lumka Maso en mnr. Alfred Mcasi vir rentmeesterskap en gemeenskapskampvegter en mnr. Tukela Jantijies is aangewys as projekvoorsitter van die jaar.
