Suid-Afrika het onlangs afgradering na rommelstatus net-net misgeloop, dog die vooruitskouing vir die kredietgraderingsinstansies Fitch, Moody’s en Standard & Poor’s, bly negatief.
“Dis beslis goeie nuus dat die vernaamste kredietgraderingsagentskappe Suid-Afrika se beleggingsgradering in stand gehou het. Finansiële markte, veral die rand, het gunstig op die nuus gereageer,” sê prof. Johann Kirsten, hoof van die Buro vir Ekonomiese Ondersoek aan die Universiteit Stellenbosch. “Om te verhoed dat die kredietgradering in die volgende 12 maande verlaag word, moet die Tesourie voortgaan om fiskale dissipline te toon.
“Dit is net so noodsaaklik dat die Regering groter vordering wys met strukturele hervormings aan die arbeidsmark wat die potensiaal het om op medium termyn die groeikoers van Suid-Afrika se bruto binnelandse produk te verbeter.” Kirsten sê groter politieke onsekerheid, die vernietiging van die regstelsel en die volledige kaping van die Tesourie sal ’n afgradering onvermydelik maak.
Landbou benadeel
“Só ’n situasie sal die landbou redelik benadeel omdat die koste van krediet, wat seker een van die landbou se grootste uitgawes is, dramaties sal styg,” sê hy. “Die wisselkoers sal verswak en uitvoerbedrywe op kort termyn bevoordeel, maar net tot hulle insette en masjinerie moet invoer.”
Algemene produksiekoste sal styg as gevolg van duurder krediet, brandstof, onderdele en werktuie en sodoende boerderywinsgewendheid onder druk plaas. “Voedselinflasie sal skielik weer styg en saam met duurder krediet én brandstof sal die armes slegter daaraan toe wees. Dit kan nóg maatskaplike onstabiliteit en misdaad meebring.”
Ekonomie ‘op voorwaardes’
Dr. John Purchase, uitvoerende hoof van Agbiz, sê aangesien die vooruitskouing van negatief binne 12 maande hersien moet word, het die graderingsinstansies die land letterlik “op voorwaardes” geplaas.
“Die kernoorweging bly eenvoudig dat ons die ekonomie heelwat sterker moet laat groei en sodoende die betalingsbalans verbeter en fiskale tekorte teenwerk.” Purchase sê aangesien die landbou se BBP die afgelope twee jaar erg gekrimp het, en voedselverwerking kwalik gegroei het, het die verskillende bedrywe bygedra tot die swak ekonomiese prestasie van Suid-Afrika se ekonomie.
“Natuurlik sal reënval ’n beduidende rol speel om die situasie te help verbeter. Gelukkig lyk dit in dié stadium gunstiger.” Purchase sê die Regering se verwagtinge van die landbou is groot. Hy sê ook die “vernuwing van die landbou- en landbouverwerkingswaardekettings” geniet voorkeur in die Regering se negepuntplan.
Die verwagting is moontlik te groot, gegewe die primêre landbou se bydrae van net sowat 2,5% tot die BBP, beperkte regeringsteun aan die kommersiële landbou en die groot droogte. Hy sê strukturele hervormings, soos privatisering – dalk net gedeeltelik – van staatsondernemings en ’n vryer arbeidsomgewing, behoort plaas te vind.
“Hef aan lê dus voor en ons is nie uit die moeilikheid uit nie. Ten beste bied dit ’n geleentheid.”
