Die netwerkorganisasie Saai wil toenemende druk op die staat plaas om van sy lede wat begunstigdes van grondherverdeling is, eienaarskap van hul huurplase te gee.
Dr. Theo de Jager, direksievoorsitter van Saai, sê die begunstigdes is uitgelewer aan die nepotisme, wanadministrasie, bedrog en ondoeltreffendheid van die staat wat dit byna onmoontlik maak vir ’n swart boer om kommersieel te presteer en ’n sukses van sy boerdery te maak.
Hy sê die grondhervormingsprogram het klaaglik misluk. Ondanks die miljarde rande wat oor die afgelope 28 jaar daarop bestee is, kon hy nie daarin geslaag om ’n klas winsgewende swart boere te skep nie.
Een van die lede wat deur Saai bygestaan word om eienaarskap te kry, is mnr. Whiskey Kgabo wat al 38 jaar in die Letaba-distrik boer en daagliks deur betreders getreiter word. De Jager sê die polisie weier om op te tree. Hulle glo die departement het die probleem geskep en moet dit daarom oplos.
“As huurder van staatsgrond kan hy nie miljoene rande in omheinings en sekuriteit te belê nie, want hy weet nie of hy op die plaas gaan bly nie. Hy moet eers sekerheid van verblyfreg bekom voordat hy sekuriteit het om landboufinansiering te bekom.”
Nog ’n lid, mnr. Vuyani Zigana, is al talle kere van een plaas na ’n ander verskuif omdat die departement sy huurplaas vir ’n kader wil gee of omdat nog begunstigdes die plaas moet deel en die amptenare nie van die bestaande huurders weet nie.
Mnr. Johannes Bezuidenhout, wat in die Moordenaarskaroo naby Beaufort-Wes boer, is moedeloos met die administratiewe rompslomp in die departement. Hy wag al tien maande dat die verlenging van sy huurkontrak bekragtig word. Hy kan nie verder boorgate sink, krippe bou of uitbrei nie omdat amptenare al geskimp het dat hulle ’n deel van sy plaas aan iemand anders wil gee.
De Jager sê eienaarskap van plase is deurslaggewend vir die suksesvolle ontwikkeling van boere. “ ’n Plaas is ’n besigheid, en soos in enige ander besigheid is beleggersekerheid nodig. Die boer is die belangrikste belegger op ’n plaas, en as hy nie sekerheid van grondgebruik het nie, ly die boerdery en die plaaslike ekonomie daaronder.”
Saai se druk is daarop gemik om aan die opkomende boere titelaktes te gee of om hulle toe te laat om die plase te koop. Mnr. Francois Rossouw, uitvoerende hoof van Saai, sê die onsekerheid oor huurkontrakte is een van die belangrikste hindernisse in die pad van suksesvolle ontwikkeling van boere. “Die landbou is ’n langtermynbelegging en private eienaarskap van landbougrond is die algemeenste element wat suksesvolle landboulande gemeen het.”Laai die Landbou.com-app af en lees jou landbounuus direk op die app. Dié app is beskikbaar in die Apple-, Android- en Huawei-winkels.
