Pres. Cyril Ramaphosa spreek Suid-Afrika Donderdag toe wanneer hy sy staatsrede vir 2023 in Kaapstad lewer. Daadwerklike planne vanaf regeringskant wat sal aandui hoe die kragkrisis, bedrywighede by Eskom, beurtkrag en voedselsekerheid vanjaar deur die stormwater gestuur gaan word, blyk hoog op die wenslysies van opposisiepartye, burgerlike organisasies en die landbou te wees.
Voedselsekerheid in gedrang
Waarskuwings oor die moontlike gevolge van voortslepende beurtkrag op die landbousektor en voedselsekerheid klink uit verskeie oorde al hoe harder op.
Volgens Anchor Capital kan voortslepende beurtkrag ’n aansienlike impak op voedsel in Suid-Afrika hê.
“Beurtkrag verhoog regstreeks en onregstreeks die koste van die voedselketting, byvoorbeeld as gevolg van vermorsing en verrotting. Hierdie koste kan nie in die waardeketting opgeneem word nie, maar word grotendeels aan verbruikers oorgedra. Suid-Afrika se unieke energiekrisis gaan moontlik die hoofrede wees waarom die land se ekonomie nie vanjaar die wêreldwye neiging van dalings in kosprysinflasie gaan volg nie, maar voedselsekerheid in die land gaan vererger.”
Agri SA sê dit gaan nie genoeg wees om net ’n nasionale ramptoestand af te kondig om die kragkrisis te bestuur en voedselsekerheid te beskerm nie.
“Voedselsekerheid hang in die weegskaal sonder onmiddellike optrede oor Eskom,” sê mnr. Christo van der Rheede, uitvoerende hoof van Agri SA. Suid-Afrika kort toegespitste verligting.
“Die enigste manier om voedselsekerheid in Suid-Afrika te waarborg, is die aankondiging van onmiddellike optrede wat die regering en Eskom gaan doen om die vernietigende las van beurtkrag op boere te verlig. Sonder dringende optrede kan Suid-Afrikaners in die nabye toekoms verwag daar gaan oeste wees wat nie realiseer nie, hoër kospryse en tekorte aan sekere produkte,” waarsku Van der Rheede.
“Beurtkrag het meer as verdubbel van September tot Januarie gemeet teenoor die vergelykbare tydperk in 2021. Weens hierdie katastrofe het die landbousektor al meer as R23 miljard gedurende die nege maande van die huidige oorsigtydperk verloor.”
Hy waarsku dié verlies kan in 2023 net vererger, sowat 800 000 werksgeleenthede in gedrang bring en die landbousektor se volhoubaarheid bedreig.
“Ons almal moet eet, maar sonder betroubare en volhoubare kragvoorsiening is dit problematies vir produsente om volhoubaar voedsel te produseer. Ons hoop die regering besef die erns van die saak en verwag dat die president dit in die staatsrede sal bespreek,” sê mnr. Jannie Strydom, uitvoerende hoof van Agri Wes-Kaap. Hy sê alle sektore kry swaar, maar indien die kragkrisis nie dringend aandag geniet nie, sal Suid-Afrika se voedselsekerheid in gedrang wees.
“Gegewe die reusagtige ongunstige impak van beurtkrag op alle sektore, verwag ons dat dié kwessie dringend aangepak word. Hoewel die landbousektor nie ’n werkbare korttermynoplossing verwag nie, sal ons graag wil sien dat die sektor as noodsaaklike sektor verklaar word.”
Breekpunt al hoe nader
Mnr. Roelie van Reenen, uitvoerende beampte vir die voorsieningsketting by die Beefmaster-groep, waarsku terwyl die regering oorweeg om ’n nasionale ramptoestand weens die kragkrisis af te kondig, bring die situasie reeds boere en die landbousektor se waardeketting nader aan breekpunt.
“Voedseltekorte of duurder voedsel gaan van die gevolge wees van voortgesette beurtkrag,” waarsku hy.
Hy sê boere maak planne en span sekere hulpmiddele soos kragopwekkers in om hul gewasse te besproei, maar dat dit beteken koste om te produseer, verhoog ook. “Ongelukkig sal hierdie koste van die verbruikers verhaal word, wat beteken kospryse gaan moontlik verhoog.”
- Verklaar die landbousektor en sy waardeketting as noodsaaklike dienste.
- Stel die landbousektor gedeelte vry van beurtkragfases bo vlak 4.
- Laat hoë rabatte op diesel en petrol toe wat ingespan word vir kragopwekking.
- Pas die huidige tariefstruktuur aan sodat koste verminder word wanneer elektrisiteit in spitstye gebruik moet word.
- Identifiseer kritieke areas en pas beurtkragskedules aan om dit te akkommodeer.
