Drie gesinne van die woonbuurt Tumahole buite Parys in die Vrystaat het vroeë Kersgeskenke gekry toe titelaktes vir hul munisipale huise deur middel van die Vryemarkstigting (VMS) se Khaya Lam-projek aan hulle oorhandig is.
Dié projek is in 2013 deur ’n Vrystaatse boer, mnr. Perry Feldman, begin toe hy gesorg het dat 84 gesinne titelaktes vir hul huise gekry het in die munisipale gebied van Ngwathe, waar hy geboer het. Dit het daartoe gelei dat 6 268 huisbewoners landwyd reeds amptelik die eienaars van hul huise is. Deur die Khaya Lam-projek word skenkings gekry om die oordragkoste vir die titelaktes te betaal. Duisende registrasie-aansoeke word nog verwerk.
Die afsterwe van Feldman in Mei 2021 aan covid-19-verwante komplikasies is ’n reuseverlies vir die projek, maar die VMS gaan voort daarmee.
Me. Ellen Dunywa (44), ’n verpleegster, en haar man, William (49), ’n polisieman, het 25 jaar nadat hulle ’n huis in Tumahole gebou het, nou die volle eienaarskap daarvan. “Uiteindelik kan ek ’n byvoordeel soos ’n behuisingsubisidie benut – iets wat ek voorheen nie kon doen nie. Ek is Khaya Lam baie dank verskuldig,” sê sy.
Me. Daphne Bala (40) is ’n enkelma met twee seuns wat in 2011 ’n erf in die woonbuurt ontvang het. Sy het oor ’n tydperk van twee jaar vir haar ’n huis gebou en in 2019 met ’n proses begin om volle eienaarskap te bekom. Met Khaya Lam (wat “my huis” beteken) het sy dit nou uiteindelik reggekry.
Vir mnr. Tshepo Tlake was sy titelakte die einde van ’n lang proses wat sy ma kort ná die demokratiese verkiesing in 1994 begin het. Sy het oor jare ’n gesinshuis gebou. Nadat sy in 2009 oorlede is, het Tlake en sy gesin in die huis ingetrek en die proses begin om eienaarskap te kry. Dit was tevergeefs, todat die VMS betrokke geraak het.
Mnr. Temba Nolutshungu, direkteur van die VMS, sê sowat 5 miljoen gesinne landwyd woon in huise wat aan die munisipaliteite behoort. “Ons wil al hierdie mense bemagtig met titelaktes. Werklike eienaarskap bied aan die bewoners sekuriteit, waardigheid en ekonomiese vryheid met die werklikheid van ’n beter heenkome.”
Die titelaktes omskep dooie kapitaal in bruikbare kapitaal wat vir die huiseienaar ’n opbrengs van 2 000% lewer op die geld wat ’n borg geskenk het om die titelakte te registreer.
